Núi nàng Tô Thị và thành nhà Mạc nằm phía trước cửa động Tam Thanh là một quần thể di tích nằm trong khu di tích danh thắng Nhị-Tam Thanh đã được xếp hạng cấp quốc gia từ năm 1962.
Tượng đá nàng Tô Thị ở Lạng Sơn đã đi vào truyền thuyết, ca dao của dân tộc ta với câu ca dao nổi tiếng: "Đồng Đăng có phố Kỳ Lừa
Có nàng Tô Thị, có chùa Tam Thanh..."
Truyền thuyết về sự tích nàng Tô Thị ở Lạng Sơn có nhiều dị bản khác nhau nhưng tựu chung lại, hình ảnh nàng Tô Thị bồng con chờ chồng ở Lạng Sơn là một biểu tượng cho lòng chung thủy son sắt của người phụ nữ Việt Nam.
Bên cạnh núi Nàng Tô Thị là một thung lũng bằng phẳng, có hai bức tường thành xây bằng đá chắn ngang, đó là di tích Thành nhà Mạc.
Năm 1527, nhà Lê được Chúa Trịnh giúp đỡ đã đánh bật nhà Mạc ra khỏi Thăng Long, tàn dư nhà Mạc chạy lên các tỉnh biên giới phía bắc (Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái Nguyên, Tuyên Quang) và lập căn cứ để chống lại tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh. Thành nhà Mạc ở Lạng Sơn là một căn cứ quân sự quan trọng, hiểm yếu trấn giữ con đường độc đạo nối giữa nước ta và Trung Quốc, được xây dựng vào những năm cuối thế kỷ XVI đến giữ thế kỷ XVII. Đây là di tích kiến trúc quân sự phản ánh một thời kỳ chiến tranh tương tàn trong lịch sử Việt Nam.
Thành được xây bằng đá, dài 300m, mặt Thành dày 1m, nay vẫn còn nguyên vẹn, đứng trên Thành nhìn về phía đông có thể bao quát được toàn cảnh thành phố Lạng Sơn. Hiện nay di tích thành Nhà Mạc đã được đầu tư, tôn tạo và đưa vào phục vụ khách tham quan du lịch trong và ngoài nước./.
